Bolivia |
sep 2020
Bron: Jacobin Magazin 26 september 2020 ~~~

“De Coup Against Evo Morales werd gedreven door Multinationals en de Organisatie van Amerikaanse Staten”
“Wij hebben besloten niet langer de wegen van het Noorden te bewandelen, van de ontwikkeling die heeft geleid tot vernietiging en die heeft geleid tot armoede en ongelijkheid”
“In 2015 namen we het voorzitterschap van de Groep van 77 en China op ons en organiseerden we een bijeenkomst met presidenten, ministers en wetenschappers uit meer dan 130 landen. Daar analyseerden we de wereldwijde wanorde, de milieu-, energie- en financiële crisis. En een van de conclusies die we trokken was de noodzaak om een nieuwe wereldorde op te bouwen, beginnend in het Zuiden, gebaseerd op sociale rechtvaardigheid. Als we onze wiphala’s opheffen, zeggen we dat we integratie willen, dat we eenheid willen, dat we vrede willen, dat we harmonie willen.”

Jacobin Magazin – Denis Rogatyuk en Bruno Sommer Catalan, in gesprek met David Choquehuanca.

26 september 2020 – Bolivia gaat volgende maand eindelijk opnieuw presidentsverkiezingen houden. Uit peilingen blijkt dat MAS-kandidaat Luis Arce de socialistische regering, die in november vorig jaar door de staatsgreep werd verdreven, gaat herstellen. Zijn running mate David Choquehuanca vertelde Jacobin over de repressie waar MAS mee te maken heeft gehad en hoe de partij ervoor wil zorgen dat de democratische keuze van de Bolivianen wordt gehandhaafd.

Met nog amper drie weken te gaan tot de nieuwe algemene verkiezingen in Bolivia, komen de campagnes van zowel de Movement Toward Socialism (MAS) als de rechtse tegenstanders in volle gang. Tot nu toe hebben de campagnes van de twee belangrijkste rechtse presidentskandidaten, Carlos Mesa en Luis Fernando Camacho, zich grotendeels geconcentreerd op het naar voren komen als de belangrijkste uitdager van de MAS, waarbij ze opscheppen over de rol die ze hebben gespeeld bij het omverwerpen van de regering van Evo Morales in de staatsgreep van afgelopen november. Maar terwijl ze in de aanloop naar de stemming van 18 oktober een lastercampagne tegen de MAS hebben gevoerd – en zelfs wanbeleid van postcoup-president Jeanine Áñez aan de kaak hebben gesteld – moeten ze nog concrete voorstellen doen, hoe ze Bolivia uit de sociaaleconomische ineenstorting kunnen halen.

Op 17 september kondigde Áñez aan dat ze zich uit de presidentiële race zou terugtrekken, in een beweging die algemeen wordt gezien als gedreven door opiniepeilingen die de voorsprong van de MAS op de verdeelde pro-coup forces laten zien. Inderdaad, een recente opiniepeiling voor de rechtse krant Página Siete toont aan dat de presidentskandidaat van de MAS, Luis “Lucho” Arce, momenteel klaar is om de verkiezingen te winnen in de eerste ronde, met 40,3 procent steun; hij wordt gevolgd door Carlos Mesa op 26,2 procent en Fernando Camacho op 14,4 procent. Deze scores komen overeen met de resultaten van een studie die de denktank CELAG in juni heeft uitgevoerd; met een voorsprong van tien punten zou Arce een 2e stemming kunnen vermijden, zolang de topkandidaat ten minste 40 procent van de populaire stemmen neemt.

De gevolgen van de terugtrekking van Áñez zijn nog onbekend. De steun die zij momenteel heeft, zal waarschijnlijk worden overgedragen aan Camacho of Mesa – waardoor de kans op een MAS-overwinning in de eerste ronde wordt vergroot. Maar elke promotie die zij of haar ministers (aan de andere kandidaat) geven, draagt ook het politiek last in zich van bijna een jaar van economisch wanbeheer, immense corruptie en staatsterrorisme tegen de sociale bewegingen van het land.

Er wordt al lang gespeculeerd dat een eerlijke en transparante verkiezing onwaarschijnlijk is. De regering van Áñez heeft de wedstrijd al drie keer uitgesteld en de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) heeft in de verkiezingstrijd van afgelopen oktober al laten zien dat ze vastbesloten is ervoor te zorgen dat de MAS niet wint. We kunnen een onderdrukking van de kiezers verwachten in de MAS-stemmende plattelandsgebieden, maar ook voor Bolivianen die in het buitenland in Brazilië en Argentinië wonen. De huidige COVID-19 pandemie heeft ook onvoorspelbare gevolgen voor de kiezersopkomst.

De keuze van MAS voor de vicepresident is David Choquehuanca, die van 2006 tot 2017 als Boliviaans minister van Buitenlandse Zaken en als secretaris van de ‘Bolivariaanse Alliantie voor de Volkeren van Ons Amerika’ (ALBA) heeft gediend. Choquehuanca wordt erkend als een historisch vakbondsleider van Aymara afkomst en een vooraanstaand voorstander van het suma qamaña (“goed leven”) politiek gedachtengoed van de MAS-leiders. Hij werd geinterviewed door Jacobijnse Denis Rogatyuk en Bruno Sommer om de verkiezing en de agenda van zijn partij voor de regering te bespreken.

GERELATEERDE INHOUD: Coup Boegbeeld laat zich vallen als Morales’ socialisten die het Boliviaanse presidentschap willen winnen.

BSC
We begrijpen dat racisme en de kwestie van de blanke overheersing van oudsher ernstige problemen zijn in de Boliviaanse samenleving, sinds de tijd van de invasie en de kolonisatie door de Spanjaarden. Onlangs zijn we getuige geweest van aanvallen op de inheemse bevolking in regio’s als Cochabamba en Santa Cruz, door extreemrechtse paramilitairen en door burgerleiders zoals Rómulo Calvo van het Pro Santa Cruz Civic Committee. Hoe zal het MAS hierop reageren als het weer aan de macht komt – en waarom denkt u dat zelfs sommige mensen die zelf inheemse wortels hebben bij deze aanvallen betrokken zijn?

DC
Ten eerste zal ik zeggen dat in de taal van de oude, voorouderlijke culturen het woord “ras” niet bestaat. Er was geen racisme in de oude culturen, in de cultuur van het leven, in onze Abya Yala – zo wordt ons continent genoemd. Er was geen discriminatie en verdeeldheid op deze basis.

Het woord “ras” kwam met het kolonialisme en de invasie. Velen denken dat we inferieur zijn aan de Europeanen – maar die gedachte is ons opgelegd. Wij denken dat degenen die op het platteland wonen inferieur zijn aan degenen die in de stad wonen, dat blanken superieur zijn aan niet-blanken, omdat het kolonialisme ons heeft besmet met haat en individualisme. De Kerk zelf zegt dat we geen land kunnen hebben omdat we geen ziel hebben. Die koloniale manier van denken is krachtig.

Het kolonialisme is gebaseerd op overheersing en uitbuiting. In mindere of meerdere mate is er overal racisme, en we moeten er overal tegen strijden. Via de media en het onderwijs hebben ze ons beschaamd laten voelen voor het beste wat we te bieden hebben. Velen zijn gedwongen hun achternaam te veranderen om toegang te krijgen tot bepaalde ruimtes. Daarom strijden de volkeren van de wereld tegen het kolonialisme.

DR
Hoe zou u de toestand van de sociale bewegingen op dit moment beoordelen? Kunnen vakbonden en andere activistische organisaties zich aansluiten bij de MAS om het regime te verslaan in de verkiezingen van oktober?

DC
In Bolivia zijn de sociale bewegingen nooit gestopt met vechten. Sommige arbeiders moesten onderduiken, velen werden opgesloten, vervolgd, verdwenen en er waren schendingen van allerlei mensenrechten. Maar de sociale bewegingen hebben hun eenheid opgebouwd, beetje bij beetje, en verliezen geleidelijk aan hun angst.

In de jaren zeventig van de vorige eeuw was er onder de dictatuur sprake van veel misbruik, schending van de mensenrechten en veel corruptie, waardoor ons land in de schulden werd gestoken. Geen van onze rechten werd gegarandeerd. Dat was totdat vrouwelijke mijnwerkers besloten om in hongerstaking te gaan: ze besloten zich op te offeren om onze democratie te herstellen, en dit veroorzaakte de vonk voor ons volk om zich te mobiliseren. Zo slaagden we erin onze democratie te herstellen.

Toen kwam er een volksregering [van Hernán Siles Zuazo, 1982-85], maar de mensen wilden dat die alle problemen oploste die zich hadden opgestapeld – en wel van de ene op de andere dag. Het mandaat van die regering werd afgekapt en toen kwam de donkere bladzijde van het neoliberalisme. Een periode van twintig jaar waarin onze strategische staatsbedrijven en veel van onze natuurlijke hulpbronnen werden overgedragen aan de multinationals.

Het volk, moe van dat alles, besloot voor de verandering. In 2005 kwam er een regering aan de macht met een inheemse man – Evo Morales – aan het hoofd. Veertien jaar lang zijn we erin geslaagd om stabiliteit en economische groei op te bouwen, analfabetisme te overwinnen en ons BBP te verhogen. We kunnen dus spreken van de grote verworvenheden van wat we de democratische revolutie hebben genoemd, het proces van dekolonisatie.

We begonnen onze natuurlijke hulpbronnen te industrialiseren, we wilden ons lithium industrialiseren, we namen de eerste stappen om ons gas te industrialiseren, en plotseling begonnen de multinationals een staatsgreep te organiseren. Laatst zei een van Tesla’s vertegenwoordigers het: “We hebben de staatsgreep georganiseerd met de regering van de Verenigde Staten, en als we daar zin in hebben, kunnen we op elk moment in elk ander land ingrijpen.”

Ze verbergen het niet eens meer. En we weten dat deze staatsgreep samen met Luis Almagro, secretaris-generaal van de Organisatie van Amerikaanse Staten, is gepland.

We moeten ook erkennen dat we in onze regering de promotie van nieuwe leiders hebben verwaarloosd – en dat was niet alleen in Bolivia het geval, maar in onze hele regio. Maar nu beginnen de sociale bewegingen hun krachten weer te bundelen, en de leiders schieten als paddenstoelen uit de grond, vooral onder jonge mannen en vrouwen. Macht hoeft geen instrument van misbruik te zijn – het moet worden gebruikt om mensen te helpen, om problemen op te lossen, om te regeren. Onze volkeren organiseren zich opnieuw en bundelen hun krachten, vooral in de inheemse boerenbeweging.

Dit is niet alleen een kwestie van deelname aan verkiezingen, van het herstellen van onze democratie – het gaat veel verder dan dat. Het gaat om het verdedigen van onze rechten op onderwijs, gezondheid, basisvoorzieningen, vrijheid van meningsuiting, het mobiliseren van onze kracht. En opnieuw wordt dit vanuit de basis heropgewekt.

DR
Wat denkt u dat de reactie van het Boliviaanse volk zal zijn als de de facto regering weigert de verkiezingen in oktober te houden of deze opnieuw uitstelt? Hoe kan het MAS zich hierop voorbereiden?

DC
Ik denk niet dat ze de verkiezingen nog eens durven uit te stellen. In augustus kwam de inheemse boerenbeweging in actie omdat het Hoogste Electorale Tribunaal (TSE) eenzijdig de verkiezingsdatum veranderde, met de COVID-19 pandemie als voorwendsel. Wat de sociale bewegingen hebben geëist is dat de wet wordt gerespecteerd, dat onze politieke grondwet wordt gerespecteerd, dat de verkiezingen worden gegarandeerd, want we hebben door het volk gekozen autoriteiten nodig. Niemand zal de met geweld opgelegde autoriteiten accepteren. We hebben legitieme autoriteiten nodig, democratisch en vreedzaam gekozen door het volk, zonder geweld – dat is wat het Boliviaanse volk wil.

Toen het volk zich mobiliseerde, dacht het TSE twee keer na en besloot het de datum van de verkiezingen door middel van een andere wet vast te stellen. Het had zijn geloofwaardigheid verloren en daarom vroeg het volk om waarnemers, zoals de Verenigde Naties, de Europese Unie en zelfs de kerk. In deze nieuwe wet, die oproept tot verkiezingen op 18 oktober, zijn ook sancties vastgelegd voor iedereen die probeert de verkiezingen opnieuw uit te stellen.

Onze buren, de internationale gemeenschap, willen dat we verkiezingen houden. Sociale organisaties, het volk, de jeugd, organiseren zich om deel te nemen aan deze competitie, en deze verkiezingen moeten een festival van de democratie zijn. De TSE moet garant staan voor transparante, democratische en vreedzame verkiezingen, en de winnende kandidaat – wie het ook is – moet worden gerespecteerd.

DR
Tijdens de regering van Evo Morales was het indrukwekkend om te zien hoe Bolivia op het internationale toneel de rechten van Moeder Aarde verdedigde, hielp bij de bouw van de Patria Grande (“Common Motherland”), en de westerse wereld actief uitdaagde op dit front. Hoe denkt u dat het Boliviaanse buitenlandse beleid zal evolueren als MAS weer aan de macht komt, en welke internationale bondgenoten kan Bolivia echt vertrouwen?

DC
We moeten altijd reageren op wat onze volkeren voelen – het laatste woord moet altijd bij hen zijn. Geen enkele leider mag geloven boven het volk te staan. Als we beginnen met het ontwikkelen van voorstellen, zal dat zijn door naar hen te luisteren. En wat ze willen is Latijns-Amerikaanse integratie – ze willen niet nog meer verdeeldheid.

Ons continent is uiteengevallen, uiteengereten door het kolonialisme. Het heeft ons verdeeld en heeft de systematische plundering van onze natuurlijke hulpbronnen voortgezet. Daarom bevinden we ons in slechte omstandigheden en daarom willen we integratie.

We hebben deel uitgemaakt van de opbouw van Unasur [een blok voor de Latijns-Amerikaanse eenheid]. Het doel is ons in staat te stellen om als gelijken te spreken met andere terreinen van integratie, zoals de Europese Unie. Als we als Bolivia alleen met de EU willen onderhandelen, zullen ze niet naar ons luisteren; maar als we als Unasur, als regio, samen zitten, zullen ze niet alleen naar ons luisteren, maar ook respect voor ons hebben.

We hebben niet alleen integratie-ruimtes als Unasur bevorderd, maar ook CELAC [de Gemeenschap van Latijns-Amerikaanse en Caribische staten]. We moeten bouwen, ons verenigen, opstaan en voor onszelf opkomen.

Het probleem van de armoede is mondiaal, de energiecrisis is mondiaal, en we moeten het mondiaal aanpakken. Daarom is integratie belangrijk. Maar we hebben ook voorstellen gedaan die uitgaan van onze oude wortels, van verzet zoals dat van Pachamama [Moeder Aarde], dat vijfhonderd jaar [van koloniale overheersing] heeft doorstaan.

We hebben het voorstel van Pachamama meegenomen naar de Verenigde Naties. Daar vertelden we de VN dat de Aarde denkt, ogen heeft, luistert, spreekt. Ze zeiden meteen: “Maar wie zijn deze mensen, die ons vertellen dat de aarde denkt?” Maar omdat we dit voorstel deden namens een staat, werden ze gedwongen om het op de VN-agenda te zetten. En we slaagden erin om de gemeenschap van naties te overtuigen.

In 2009 bereikten we een universele resolutie die onze Pachamama tot Moeder Aarde verklaarde. 22 april werd de Internationale Dag van de Moeder Aarde – die dag houdt de Aarde op een object te zijn, wordt het Moeder Aarde, wordt het een rechtspersoon. Op basis daarvan is de VN begonnen met het verdedigen van haar rechten.

Mensen, planten en dieren komen ook uit Moeder Aarde voort. Daarom streven we naar harmonie met de natuur en zijn we erin geslaagd om dit op te nemen in de agenda van de VN voor 2030. Nu staat er: het zal niet langer mogelijk zijn om de doelstellingen van duurzame ontwikkeling te bereiken als we geen rekening houden met de noodzaak van een dergelijke harmonie. En we hebben de ruimte opengesteld, zodat de inheemse bevolking door de regeringen kan worden gehoord.

BSC
Met wat voor politieke en economische veranderingen zou een nieuwe MAS-regering de ideologie van kapak ñam (“living well”) vertalen?

DC
Wij inheemse volkeren hebben onze weg van nobele integratie, bekend als kapak ñam. Kapak betekent een persoon die goed leeft; ñam betekent pad. Wij hebben besloten niet langer de wegen van het Noorden te bewandelen, van de ontwikkeling die heeft geleid tot vernietiging en die heeft geleid tot armoede en ongelijkheid.

Dat is de reden waarom wanneer wereldleiders elkaar ontmoeten in sociale fora en zeggen dat “een andere wereld mogelijk is”, wij inheemse volken zeggen dat onze wereld mogelijk is. Onze weg is mogelijk omdat de onzen zich hebben verzet – we hebben nog steeds onze kapak ñam. Er zijn vijfhonderd jaar van bedrog, leugens, intriges, verdeeldheid, onzekerheid, duisternis geweest. We willen terugkeren naar het pad van het licht, van de waarheid, van respect voor de natuur.

“Goed leven” is een globaal voorstel in het zicht van de globale crisis van het kapitalisme en dat ook venband houdt met onze wiphala [regenboogkleurige vlag]. Dit is geen vlag voor een volk met grenzen, voor de Aymara, voor de Maya’s of voor de Japanners. Het is veeleer de codificatie van de regenboog, van insluiting, van integratie. Elk vierkantje is hetzelfde, en het vertelt ons dat we elkaar allemaal aanvullen – de architect is niet superieur of inferieur aan de metselaar, de vrouw is niet inferieur of superieur aan de man. Het vertelt ons dat we allemaal gelijk zijn en tegelijkertijd allemaal verschillend.

Als we het hebben over “goed leven”, dan hebben we het over onze terugkeer naar de ayllu [“gemeenschap”], naar de weg van het evenwicht. Er is wanorde, de wereld en wij zijn onevenwichtig, we zijn ziek, we zijn besmet met hebzucht, individualisme, haat, racisme. “Goed leven” betekent dat we onszelf moeten genezen, dat we egocentrisme, eurocentrisme en antropocentrisme moeten afwerpen.

In 2015 namen we het voorzitterschap van de Groep van 77 en China op ons en organiseerden we een bijeenkomst met presidenten, ministers en wetenschappers uit meer dan 130 landen. Daar analyseerden we de wereldwijde wanorde, de milieu-, energie- en financiële crisis. En een van de conclusies die we trokken was de noodzaak om een nieuwe wereldorde op te bouwen, beginnend in het Zuiden, gebaseerd op sociale rechtvaardigheid. Als we onze wiphala’s opheffen, zeggen we dat we integratie willen, dat we eenheid willen, dat we vrede willen, dat we harmonie willen.

Aanbevolen beeld: David Choquehuanca was van 2006 tot 2017 Boliviaans minister van Buitenlandse Zaken en is vice-presidentskandidaat voor de Movement Toward Socialism (MAS). (Wikimedia Commons)

OVER DE AUTEUR
David Choquehuanca was Boliviaans minister van Buitenlandse Zaken van 2006 tot 2017 en is vice-presidentskandidaat voor de Movement Toward Socialism (MAS).

OVER DE INTERVIEWER
Denis Rogatyuk is journalist bij El Ciudadano, schrijver, contribuant en onderzoeker met een aantal publicaties waaronder Jacobin, Tribune, Le Vent Se Leve, Senso Comune, de GrayZone, en anderen.

Bruno Sommer Catalaan is een Chileense journalist en de oprichter van El Ciudadano.

Eerdere berichten hierover op Openbaar Archief: