Brazilie |
jan 2022
Bron:  Marcelo Zero 
brasilwire 8 Januari 2022 ~~~

Net als Brazilië onder de regering van de Arbeiderspartij, heeft Kazachstan geprobeerd een evenwicht te houden tussen goede betrekkingen met China, Rusland, de VS en Europa. Net als bij Brazilië onder de PT, is dit niet goed genoeg voor het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken (Brasil Wire)

Kazachstan, een land van 2,7 miljoen km2 in Centraal-Azië, is een sleutelelement in de strijd om de dominantie in Eurazië waarbij de VS en zijn bondgenoten aan de ene kant en Rusland en China aan de andere kant betrokken zijn.

Het is belangrijk te bedenken dat Kazachstan over enkele van ‘s werelds grootste reserves aan mineralen en fossiele brandstoffen beschikt. Volgens de huidige cijfers heeft Kazachstan ‘s werelds grootste reserves aan zink, wolfraam en bariet; de op een na grootste aan uranium, chroom, lood en zilver; de op twee na grootste aan mangaan en koper; de op zes na grootste aan goud; de op acht na grootste aan steenkool; en de op twaalf na grootste aan olie.

Vooral de omvangrijke olie- en gasreserves hebben talrijke buitenlandse investeringen aangetrokken en vormen de basis van de economie van Kazachstan.

Het grootste belang van Kazachstan heeft echter te maken met zijn bevoorrechte geografische positie als natuurlijke brug tussen Oost-Azië, het Midden-Oosten en Europa. Kazachstan, gelegen in het centrum van Eurazië, heeft altijd gefungeerd als brug tussen de oudste beschavingen en hun respectieve handelsroutes, en heeft ruimte geboden voor sociale, economische en culturele uitwisseling tussen de talrijke volkeren van deze transcontinentale regio. De oude Zijderoute had zijn centrum in wat nu Kazachstan is. De grote karavanen die China met de rest van de wereld verbonden, kwamen er allemaal doorheen.

De Nieuwe Zijderoute, China’s belangrijkste strategische ontwikkelingsproject, steunt ook op Kazachstan – in feite is het al enkele jaren in Kazachstan actief. De belangrijkste as van de Nieuwe Zijderoute in het land is de spoorwegverbinding tussen de droge haven van Korgos aan de grens tussen Kazachstan en China en de haven van Aktau aan de kust van de Kaspische Zee. Korgos is de belangrijkste hub voor de verbinding tussen China en Centraal-Azië en is sinds augustus 2015 in die hoedanigheid actief. Een andere tak van deze route verbindt China met Iran, een ander strategisch land in de regio. In februari 2016 kwam de eerste trein uit Zhejiang aan de Chinese Zee aan in Teheran, na een reis door Kazachstan, Oezbekistan en Turkmenistan.

Er zij op gewezen dat de bevoorrechte geografische ligging van Kazachstan ook van strategisch belang is voor het internationale transport van aardgas. Het is onvermijdelijk dat gas dat Turkmenistan en Oezbekistan verlaat, door Kazachstan wordt getransporteerd, met China als belangrijkste bestemming voor deze grondstof.

Kazachstan is niet alleen belangrijk voor China, maar ook voor Rusland. Ooit deel van de Sovjet-Unie, is 23% van de bevolking van Kazachstan nu van Russische afkomst. In juni 2014 richtte Kazachstan samen met Rusland en Wit-Rusland de Euraziatische Economische Unie (EEU) op, waar later ook Armenië en Kirgizië zich bij aansloten. De EEU is op 1 januari 2015 van start gegaan met de oprichting van een douane-unie en een gemeenschappelijke markt voor meer dan 170 miljoen consumenten. Er zijn plannen om deze unie uit te breiden tot de andere voormalige Sovjet-republieken, hetgeen Washington niet bevalt. Het is tegen deze geopolitieke achtergrond dat de interne conflicten in Kazachstan moeten worden geanalyseerd.

Hoewel de protesten tegen de regering van Takajev vreedzaam begonnen, voornamelijk vanwege de verhoging van de prijs van vloeibaar petroleumgas, dat in Kazachstan op grote schaal wordt gebruikt als brandstof voor motorvoertuigen, ontaardden zij snel, vooral in Almaty, vanwege de acties van gewapende groepen. Er waren aanslagen en branden in openbare gebouwen en pogingen om radiozenders en een luchthaven over te nemen. Minstens 18 politieagenten en tientallen “demonstranten” werden gedood.

Deze groepen eisten onmiddellijk economische, regionale en politieke hervormingen tegen de overal aanwezige invloed van Nursultan Nazarbayev, die de Kazachse politiek sinds het Sovjettijdperk heeft gedomineerd, maar deze eisen strekten zich ook uit tot het terrein van de geopolitiek. Naast het onvoorwaardelijke aftreden van de huidige regering werd ook opgeroepen tot de vorming van een voorlopige regering die alle betrekkingen met Rusland zou verbreken en Kazachstan uit de EEREU zou zetten.

De huidige opstand in Kazachstan vertoont dan ook duidelijke parallellen met de “Oranje Revolutie” in Oekraïne, die het land in de baan van Washington bracht, en met recente pogingen om het Wit-Russische regime te destabiliseren. Maar de zet kan averechts werken. De Kazachse regering, die verontrust is door de acties van deze gewapende groepen, heeft de hulp ingeroepen van de Organisatie van het Collectief Veiligheidsverdrag (CSTO) om zichzelf te beschermen. Rusland stuurt ongeveer 2.000 manschappen om de situatie onder controle te krijgen. Met andere woorden, de invloed van Rusland in Kazachstan kan eerder toe- dan afnemen.

Belangrijk is dat het buitenlands beleid van Kazachstan vrij evenwichtig is. Hoewel Kazachstan nauwe betrekkingen onderhoudt met Rusland en China, streeft het ook naar goede betrekkingen met de VS en Europa. Het aftreden van Nazarbayev in 2019 en het begin van politieke en bestuurlijke hervormingen, waarbij meer bevoegdheden worden gegeven aan olie- en gasproducerende regio’s, maken deel uit van de richtsnoeren om de betrekkingen van Kazachstan met het Westen te verdiepen. De strategie van de VS lijkt er echter op neer te komen dat steeds wordt getracht alle regimes die bevriend zijn met Rusland en China te destabiliseren, zelfs als zij niet vijandig staan tegenover Washington.

Indien de VS erin slagen in Kazachstan een pro-Washington regime te installeren dat Rusland en China vijandig gezind is, zoals zij in Oekraïne hebben gedaan, zou de strategie van Moskou om de voormalige Sovjetrepublieken te verenigen en de strategie van China om zijn invloed via de Nieuwe Zijderoute uit te breiden, ernstig in gevaar worden gebracht. Er staat veel op het spel.

Ondanks de geringe kans op succes toont deze poging van Washington de mate van agressiviteit van het buitenlands beleid van de VS, vooral onder de regering Biden. Alles wijst erop dat het voor Washington niet voldoende is dat een regering goede betrekkingen met de VS onderhoudt, maar dat zij ook een afstandelijke of zelfs vijandige relatie moet hebben met Rusland, China, Iran en alle andere landen die door het Ministerie van Buitenlandse Zaken als “vijanden” worden beschouwd. Het is een strategie van buitenlands beleid die berust op conflicten en geopolitieke uitsluiting. Het is een buitenlands beleid dat het moeilijk maakt om ooit de wereldwijde crisis te boven te komen.

Als dit beleid al wordt gevoerd in Centraal-Azië, kan men zich voorstellen hoe veel erger het is in Latijns-Amerika, een regio die de VS sinds de 19e eeuw als hun “achtertuin” beschouwen. De afzetting van Dilma Rousseff en de arrestatie van Lula vonden plaats in een operatie die op gang was gebracht door het Amerikaanse ministerie van Justitie, grotendeels als gevolg van het onafhankelijke buitenlandse beleid van Brazilië, dat in de verste verte niet vijandig stond tegenover Washington en zijn bondgenoten, maar de nadruk legde op soevereine regionale integratie en strategische allianties met opkomende mogendheden, hetgeen indruiste tegen de belangen van de VS.Voor Brazilië is het geschil in Noord- en Zuid-Amerika even belangrijk als voor Kazachstan het geschil in Centraal-Azië. Afhankelijk van de uitkomst zal Brazilië ofwel onze regio naar geïntegreerde soevereiniteit kunnen leiden, ofwel wegzinken in definitieve afhankelijkheid.

Met andere woorden, Kazachstan en Brazilië zijn spelveranderende stukken op het geopolitieke schaakbord.

Hiermee moet rekening worden gehouden bij de Braziliaanse verkiezingen in 2022. Het debat over het buitenlands beleid moet een centraal thema zijn bij de volgende presidentsverkiezingen. Het Braziliaanse volk moet een duidelijk idee hebben van wie werkelijk de nationale belangen boven alle andere stelt. En iedereen moet weten dat degenen die de natie in het verleden hebben verraden, dat weer zullen doen.

*Marcelo Zero is politiek analist voor de Senaatscommissie van de Braziliaanse Arbeiderspartij. Dit artikel is uit het Portugees vertaald door Brian Mier.