Venezuela |
okt 2020
Bron: Ana Cristina Bracho 
misionverdad 26 Oct 2020 ~~~

De afgelopen jaren hebben we onophoudelijk gesproken over misdaden tegen de menselijkheid. Een concept dat in het internationaal recht is geboren en gebaseerd is op het Statuut van Rome, het document waarop het Internationaal Strafhof (ICC) is gebaseerd.

Dit begrip is het laatste dat in het internationale strafrecht is opgenomen en heeft zich op een complexere manier ontwikkeld dan oorlogsmisdaden of genocide, terwijl het door sommigen als een te ruim begrip wordt beschouwd.

Het concept is een naam die als eerste is samengesteld uit de term “tegen”, in de zin van benadeeld of beledigd. Vervolgens door “menselijkheid”, omdat men begrijpt dat deze handelingen, vanwege hun wreedheid, niet alleen een overtreding zijn voor de specifieke slachtoffers, maar voor de mensheid als geheel.

Nu, in het heden gaan we dit idee, geboren uit een Russisch doctrine, en vergelijkbaar met eerdere concepten die waren gebruikt in onze Amerikaanse wet, observeren om te dienen als een rechtvaardiging voor doctrines zoals de Verantwoordelijkheid om te beschermen (R2P).

Er is een interessante draai aan deze zaak gegeven, aangezien de Boliviaanse regering de dwangmaatregelen en aanvallen die de belangrijkste infrastructuur, zoals het nationale elektriciteitssysteem, hebben aangetast, aan de kaak heeft gesteld als misdaden tegen de menselijkheid tegen het Venezolaanse volk, en heeft geëist dat het Internationaal Strafhof ze op deze manier berecht.

De geschiedenis van een concept

Volgens Servín Rodríguez werd “de term misdaden tegen de menselijkheid voor het eerst gebruikt in de verklaring die Frankrijk, Engeland en Rusland op 28 mei 1915 gezamenlijk aflegden ter gelegenheid van het bloedbad van meer dan een miljoen Armeniërs in Turkije tijdens de Eerste Wereldoorlog”, hoewel hij vaststelt dat “de diepste wortels van de definitie” liggen in de Martensclausule van het Verdrag van Den Haag van 1907.

Deze norm, die door de Russische jurist Friedrich Fromhold Martens wordt erkend als een bijdrage aan het internationale recht, stelt dat zelfs in de loop van een oorlog, de bevolking onder de garanties en het regime van de beginselen van het volkerenrecht en de wetten van de mensheid beschermd blijft.

Volgens het Rode Kruis is deze bepaling weliswaar breed bediscussieerd door rechtsgeleerden, maar een brede interpretatie houdt in dat, aangezien er weinig internationale verdragen met betrekking tot het recht inzake gewapende conflicten zijn, deze clausule zo moet worden opgevat dat wat niet expliciet verboden is door een verdrag, niet kan worden uitgelegd als toegestaan.

In de loop van de twintigste eeuw werd het onderwerp van de misdaad tegen de menselijkheid in verschillende documenten besproken en gedegradeerd. Mede door de ongunstige positie van de Amerikaanse delegaties die kritiek hadden op het concept dat in tegenstelling tot “de wetten en gebruiken van de oorlog, hetgeen vastgestelde normen zijn die in gezaghebbende boeken en in de praktijk van de staten te vinden zijn”, de wetten en principes van de mensheid per individu verschillen.

Na de Tweede Wereldoorlog, tegen de tijd dat het Statuut van het Tribunaal van Neurenberg werd opgesteld, was het Amerikaanse standpunt veranderd en werd dit type misdaad opgenomen als het derde type feit dat door dat instituut kon worden aangepakt.

In dit document is het misdrijf tegen de menselijkheid in principe een misdrijf dat bekend is in het strafrecht (moord, uitroeiing, slavernij en andere), maar dat wordt gepleegd in het kader van een oorlog of met een intentie die verder gaat dan het gewone misdrijf, voor zover het niet alleen gevolgen heeft voor het slachtoffer, maar voor de hele mensheid.

Zo verschijnt de misdaad tegen de menselijkheid in Neurenberg met zijn variaties en eisen in verschillende documenten (met betrekking tot oorlog, het willen doen van grote schade, etc.) als een strafrechtelijke overtreding van het internationale recht, die aanleiding geeft tot individuele verantwoordelijkheid.

De relevantie van het concept

Het eerste feit dat vanuit positivistisch oogpunt moet worden vermeld, is dat het misdrijf tegen de menselijkheid een misdrijf is waarin artikel 7 van het Statuut van Rome voorziet, waarin een reeks acties wordt opgesomd die deze status krijgen wanneer zij “worden gepleegd als onderdeel van een wijdverbreide of systematische aanval op een burgerbevolking en met kennis van zaken”.

Opgemerkt moet worden dat het Statuut van Rome in zijn huidige dimensie een aantal elementen van de documenten die in de jaren negentig van de vorige eeuw in deze categorie werden gebruikt (de statuten van het ICTY en het ICTR) heeft overgenomen, maar van beide verschilt. Want wat het misdrijf kenmerkt, zoals we hebben gezien, is dat het verboden gedrag wordt gepleegd als onderdeel van een wijdverbreide of systematische aanval.

Wanneer we geconfronteerd worden met een misdrijf tegen de menselijkheid, moet het antwoord gezocht worden in de lezing van artikel 7 van het Statuut van Rome, maar ook door rekening te houden met een lang (en niet-lineair) jurisprudentieel archief, waaruit we putten:

De dader moet van plan zijn geweest het onderliggende misdrijf te plegen waarvan hij wordt beschuldigd, en moet zich ervan bewust zijn geweest “dat er een aanval is op een burgerbevolking, en dat zijn acties deel uitmaakten van die aanval, of tenminste [dat hij] het risico nam dat zijn acties deel uitmaakten van de aanval.

De dader moet van de kant van de verdachte op de hoogte zijn geweest van het feit dat er een aanslag wordt gepleegd op de burgerbevolking en dat zijn daad deel uitmaakt van de aanslag.

Om onmenselijke handelingen als misdaden tegen de menselijkheid te kunnen karakteriseren, is het voldoende dat aan een van de voorwaarden [namelijk wijdverbreid of systematisch] wordt voldaan.

Het blijft echter waar dat deze twee criteria in de praktijk moeilijk te scheiden zijn, aangezien een grootschalige aanval op een groot aantal slachtoffers meestal gebaseerd is op een of andere vorm van planning of organisatie.

Het is voldoende om aan te tonen dat een bepaald aantal personen tijdens de aanval werd aangevallen, of dat de personen zodanig werden aangevallen dat kan worden afgeleid dat de aanval in feite gericht was tegen een burger “bevolking” in plaats van tegen een klein en willekeurig gekozen aantal personen.

In de Venezolaanse stellingname dat het Internationaal Strafhof op gerechtelijke wijze bepaalt dat eenzijdige dwangmaatregelen een misdrijf zijn, worden deze elementen, die werden samengesteld om aan het publiek te worden gepresenteerd, verzameld, waarbij wordt bevestigd:

“In het document dat voor het Internationaal Strafhof is ingediend, heeft Venezuela een groep gevallen en feiten betrokken, die gevolgen hebben gehad voor de Venezolaanse bevolking, zoals de toename van de kindersterfte en de sterfte onder volwassenen, de toename van ziekten, de afname van de calorie-inname, de inkrimping van de voedselinvoer, het effect op openbare diensten zoals onderwijs, drinkwater, elektriciteit en vervoer; dit alles is toe te schrijven aan eenzijdige dwangmaatregelen en andere bedreigingen die aan Venezuela zijn opgelegd.

“Venezuela stelt de gevallen aan de kaak van sterfgevallen van patiënten in Venezuela en in het buitenland, die onderworpen zijn aan dure behandelingen die door de Venezolaanse regering niet konden worden betaald als gevolg van de blokkade van bankrekeningen en middelen in het internationale financiële systeem, zoals behandelingen voor nierpatiënten, beenmergtransplantaties en levertransplantaties.

“De sterke impact op de overheidsfinanciën en in het bijzonder de vermindering van de inkomsten van het land als gevolg van de beperkingen die door het internationale financiële systeem worden toegepast, worden blootgelegd, een fenomeen dat de capaciteit van de staat om middelen te besteden aan de aandacht voor sociale problemen aanzienlijk heeft verminderd.”

“Ten slotte heeft de verwijzing betrekking op de gevolgen van de blokkade en de onteigening van de olievoorraden voor de internationale handel in Venezolaanse olie”.

Met deze elementen in de hand kunnen we constateren dat de Venezolaanse bewering dat eenzijdige dwangmaatregelen worden getypeerd als misdaden tegen de menselijkheid aannemelijk is, voor zover deze maatregelen de bovengenoemde kenmerken hebben.

Topfoto: Het Internationaal Strafhof is gevestigd in Den Haag, Nederland (Foto: AP)

Eerdere berichten hierover in het openbaararchief: