Chili |
sep 2022
Bron: Marco Teruggi
pagina12 4 september 2022 ~~~

Santiago, 4 september .

Ik keur het goed of ik wijs het af. Dat zijn de twee opties bij de stembusgang in Chili komende zondag om te beslissen over de nieuwe grondwet. Het is een beslissende keuze: goedkeuring zou betekenen dat de tekst die in 1980 onder de dictatuur van Augusto Pinochet tot stand kwam, achter zich wordt gelaten en dat er een nieuw politiek pact komt dat in het eerste artikel als volgt luidt: “Chili is een sociale en democratische rechtsstaat. Het is plurinationaal, intercultureel, regionaal en ecologisch”. Verwerping zou daarentegen een beeld van onzekerheid openen en een klap betekenen voor zowel het mobilisatieproces dat in 2019 van start is gegaan als de regering onder leiding van Gabriel Boric.

De omvang van wat er op het spel staat is zichtbaar in de straten van Santiago. Op het plein voor het Palacio de la Moneda, bijvoorbeeld, staat een paars hokje waar gratis exemplaren van de grondwet worden uitgedeeld. Op de muren boven de Alameda laan komen steeds meer affiches, “el Apruebo verenigt Chili”, “stem niet zoals Kast en Piñera, stem Apruebo”, “la weá es mala y punto”, tussen de straatstalletjes in de laatste van de koude winters. In de verte de heuvel San Cristóbal en op de achtergrond de bergketen.

De slotbijeenkomst voor de Apruebo-campagne van afgelopen donderdag heeft veel steun gekregen. Bijna een half miljoen mensen verzamelden zich die avond op de Alameda in een sfeer van vreugde die deed denken aan december 2021, toen Boric werd verkozen. Groepen jongeren, ouderen, affiches van de opstand, van Salvador Allende, muzikanten, slachtoffers van oogletsel ten gevolge van de repressie door de politie, zoals Gustavo Gatica: “Ik keur het goed namens iedereen die ogen verloren heeft”, zei hij vanaf het podium. De sfeer was vergelijkbaar in de verschillende “apruebazos” van de campagne, zoals die welke de dag tevoren in de gemeente Recoleta werd gehouden.

Voorspellingen

Deze gunstige prognose overheerst bij degenen die de campagne in verschillende delen van het land uitvoeren. “Wij hebben gewonnen, de opiniepeilingen zeggen iets anders, maar hier in de centrale zone hebben wij gewonnen, er is een stem van jongeren en mensen die nog nooit gestemd hebben die alles uit evenwicht kan brengen”, zegt een persoon aan het hoofd van de Apruebo-activiteiten in zijn stad na een dag met spandoeken en flyers. Sommige wiskundige voorspellingen voorspellen ook dat Apruebo zal winnen, zoals dat van Espacio Político, dat 55% voorstander van de nieuwe grondwet voorspelt.

De opiniepeilingen daarentegen wijzen op een overwinning voor Afwijzing. Deze negatieve prognose voor de nieuwe tekst begon in april, volgens onder meer de opiniepeiler Cadem. Vanaf dat moment lag Afwijzing steeds voor op Goedkeuring met een afstand van negen punten, 46% tegen 37%, in de meting van 17 tot 19 augustus. In het geval van Pulso Ciudadano bedroeg de afwijzing 45,8% tegen 32,9%, en voor het bedrijf Panel Ciudadano was het verschil 49% tegen 39%. Een verschil van gemiddeld tien punten in wat, als dat het geval zou zijn, een belangrijke nederlaag zou betekenen voor de Grondwet die in een jaar door de Constitutionele Conventie is opgesteld.

Er is voorzichtigheid over de peilingen. In het geval van de volksraadpleging van 2020, waar gestemd werd over het al dan niet opstellen van een nieuwe grondwet, schommelden de laatste cijfers van diezelfde opiniepeilers tussen 65% en 72% voor goedkeuring, wat uiteindelijk 78,8% werd.

Er is hier sprake van een nieuw element: voor het eerst sinds 2012, het jaar waarin vrijwillig stemmen werd ingevoerd, moet er verplicht worden gestemd. De opkomstplicht, op straffe van een boete, zou het aantal kiesgerechtigden kunnen doen toenemen in het kader van de verkiezingen die sinds 2012 gekenmerkt worden door minder dan 50% stemmen, behalve bij de volksraadpleging van 2020 en de tweede ronde van de presidentsverkiezingen van 2021. In het laatste geval werd een recordopkomst van 56% bereikt met 8.364.481 kiezers. Verschillende analyses schatten dat het aantal nu hoger zou kunnen liggen dan 60% van het kiezersregister. Volgens de Kiesdienst bijvoorbeeld hebben meer dan 12 miljoen mensen hun kiesgegevens geraadpleegd. Wie gaat stemmen en hoe? Dit is een van de belangrijkste vragen en onzekerheden.

De Afwijzing

De afwijzingscampagne werd gekenmerkt door talrijke nepnieuwsberichten, gericht op kwesties als huisvesting, pensioenen en plurinationaliteit. Het probleem van nepnieuws stond centraal in het kader van een debat over een nieuwe grondwet met 388 artikelen en 57 overgangsbepalingen, waarbij een beroep werd gedaan op angst in de context van een land met een diep neoliberaal gedachtegoed.

Als reactie op deze situatie werd het platform “volksraadpleging zonder leugens” gelanceerd om vals nieuws aan de kaak te stellen. Vrijdag publiceerde het Amerikaanse Congreslid Andy Levin samen met vier andere leden van het Huis van Afgevaardigden een brief: “Als lid van het Congres en van de Commissie Buitenlandse Zaken van het Huis maak ik mij ernstig zorgen over de desinformatie die door de “Afgewezen”-campagne in Chili is verspreid, en de inadequate reactie van Meta, Twitter en TikTok. Deze praktijken ondermijnen de democratie.”

Het nepnieuws hield verband met een afwijzend discours dat niet tot doel had de grondwet van 1980 te verdedigen, maar veeleer de noodzaak te bepleiten om nee te zeggen tegen de huidige tekst en een nieuwe te schrijven. De argumenten waren bijvoorbeeld dat de door de Conventie opgestelde tekst “niet met liefde is gemaakt”. Rechts streeft naar een overwinning van de Afwijzing die twee uitwerkingen in haar voordeel zou hebben: het mogelijke herstel van het politieke aandeel tegenover een gehavende regering, en de poging om te komen tot een eventuele nieuwe Grondwet ditmaal zonder elementen die ten tijde van de grootste mobilisaties werden bereikt, zoals lijsten van onafhankelijken of autochtone zetels.

Apruebo, en dan?

Mocht Apruebo winnen, dan zou de implementatieagenda beginnen. “Als de “Apruebo”-stem wordt gewonnen, is de weg er een van verbetering, misschien van opheldering van twijfels en onzekerheden, en het akkoord van de regering gaat in die richting”, verklaarde Camila Vallejo, minister van het Secretariaat-Generaal van de regering, enkele dagen geleden. Bovengenoemd akkoord verwijst naar het akkoord dat de regeringspartijen op 11 augustus hebben ondertekend en waarin zij zich ertoe hebben verbonden een aantal punten van de nieuwe grondwet, indien deze wordt goedgekeurd, te verduidelijken/herformuleren op het gebied van plurinationaliteit, sociale rechten, veiligheid, het politieke stelsel en de rechterlijke macht.

De aankondiging van hervormingen vóór de goedkeuring ervan riep vragen en kritiek op. De reden die voor het akkoord werd aangevoerd was de afkeuring die uit de opiniepeilingen naar voren kwam, in een context waarin het imago van de regering ook met moeilijkheden te kampen heeft, met, volgens Cadem, een goedkeuringscijfer van 37%. Wat er dan zal gebeuren na een hypothetische goedkeuring van de grondwet is een vraag die nog steeds met onzekerheden is omgeven, in een land dat wordt gekenmerkt door politieke duizeling sinds 2019, toen de uitbarsting begon die het land aan de vooravond van de historische stemming van deze zondag heeft gebracht.

Topfoto: Bron: AFP