Bolivia |
jan 2023
Bron: Cindy Forster
kawsachunNews 14 januari 2023 ~~~

Extreem-rechts probeert opnieuw verwoestingen aan te richten vanuit hun bolwerk in de grootste stad van Bolivia, Santa Cruz, in het gelijknamige laaglanddepartement, deze keer om de gouverneur van het departement, Luis Fernando Camacho, uit de gevangenis te bevrijden.

De gouverneur sloot de stad eind 2022 gedurende meer dan een maand nadat de rechtbanken hem hadden gedagvaard, en niet voor het eerst, om zijn versie van de gebeurtenissen tijdens de staatsgreep van 2019 te verklaren. Hij weigerde te antwoorden. Zonder zijn afzetting is de rechtsgang in de zaak “Coup d’Etat I”, waarin coupplegers worden beschuldigd van terroristische misdrijven, volgens justitie onmogelijk. Camacho werd uiteindelijk op 28 december gearresteerd wegens het niet opvolgen van vier dagvaardingen. Als reactie daarop wordt nu door zijn loyalisten geprobeerd Santa Cruz opnieuw te sluiten. 

Er bestaan vele misdrijven waarvoor Camacho zou kunnen worden aangeklaagd, maar hij wacht in een zwaar beveiligde gevangenis op zijn proces voor de staatsgreep van meer dan drie jaar geleden. Die staatsgreep kostte het leven aan tientallen burgers – de meeste van hen inheems – en zorgde ervoor dat de linkse president Evo Morales, eveneens inheems, werd afgezet. Camacho leidde de staatsgreep in het jaar 2019, bijgestaan door de oligarchie van het land die een zorgvuldig opgezet plan van leugens had opgezet. Camacho’s haatdragende toespraken hebben miljoenen anti-inheemse burgers in het hele land tot razernij gebracht. Terwijl zij de straat op gingen, kon Camacho de goed geoliede paramilitaire machine van de staatsgreep activeren. De afgelopen dagen hebben we vernomen dat hij blijkbaar ook het verraad van de politie en het leger heeft gefinancierd. De tijd van terreur begon maanden voor de afzetting van de socialistische president Evo Morales, en Camacho stond altijd centraal in de voorbereiding. De feitelijke president Jeanine Áñez – die nu een straf uitzit voor het overnemen van het presidentschap – werd door Camacho voorbereid. Omdat ze vindt dat hij haar in de steek heeft gelaten, heeft Áñez zojuist onthuld dat Camacho achter de schermen een belangrijk lid van haar regering was. Camacho wacht op zijn proces in het departement La Paz. 

Een jaar na de gewelddadige verdrijving van Evo Morales dwong de voortreffelijke organisatie van Bolivia’s inheemse meerderheid een presidentiële stemming af die Bolivia in 2020 bevrijdde van het coupregime. Sindsdien zijn er voortdurend nieuwe couppogingen geweest met Camacho aan het roer. Rechts is erin geslaagd hem tot gouverneur in Santa Cruz te laten kiezen en staat er nu op dat hij vanuit de gevangenis blijft regeren. 

Camacho bracht afgelopen november chaos en rouw in Santa Cruz. De stad kwam tot stilstand door paramilitair geweld in de volkswijken. Camacho’s schurken staken het regionale hoofdkwartier van twee van Bolivia’s belangrijkste sociale bewegingen – de Federatie van Campesino Arbeiders van Santa Cruz en de Arbeidersfederatie van het departement – in brand, evenals het agentschap dat de openbare gronden en bossen beschermt. Ook het gebouw van de regeringstelevisie in Santa Cruz werd bestormd, waarbij journalisten en arbeiders werden geterroriseerd.

In het verlengde van de verbranding van de verkiezingstribunalen tijdens de staatsgreep van 2019 vielen paramilitairen het instituut aan dat verantwoordelijk is voor de volkstelling en het verzamelen van statistieken. Terwijl zij deze branden stichtten, verklaarden paramilitairen in dienst van de elites van Santa Cruz dat zij vastbesloten waren mensen te doden.

Volgens sommige analisten telt Camacho’s paramilitaire troepenmacht ongeveer 5.000 man, die door het burgercomité Pro Santa Cruz zijn gecontracteerd. Die extreem-rechtse club van zakenlieden – tijdens de staatsgreep geleid door Camacho – wordt nu geleid door Rómulo Calvo, die onder huisarrest stond en toespraken hield bij zijn voordeur. Ze brengen de Hitlergroet. De jongeren maken deel uit van hun paramilitaire vleugel, de Unie van Santa Cruz-jongeren of UJC in het Spaanse acroniem. De aanvallers waren ook gerekruteerd van “onder de bruggen”, zoals een arbeider tegen de nieuwscamera’s zei – uit de criminele onderwereld. Volgens journalisten controleerden bendes de rechtse blokkades. Hun praktijk van afpersing werd witgewassen als donaties aan de zaak. Op een nieuwsuitzending slaagde een mager, klein kind dat dergelijke donaties had ingezameld erin om via het raam langs de zijkant van een bus op de schoot van de buschauffeur te kruipen, op zoek naar een schuilplaats, toen de bus tot stilstand kwam bij de blokkade. 

De verdediging van de armen in Santa Cruz door de politie was niet echt enthousiast. De politiecommandant van de stad gaf een persconferentie met Camacho op de dag dat het hoofdkwartier van de arbeiders werd geplunderd en in brand gestoken. Terwijl die vernietiging plaatsvond, beweerde Camacho voor de nieuwscamera’s dat hij werd vervolgd. Het omkeren van de feiten is een standaardprocedure voor rechts, al lijkt de effectiviteit ervan af te nemen. De politie moet een barrière vormen tussen het volk en de paramilitairen, een cruciale rol, en een opvallend verschil met het jaar van de staatsgreep, toen van november 2019 tot november 2020 repressie heerste en de politie diende als huurlingen van rechts. In Santa Cruz beledigt rechts de politie nu als “verraders” omdat ze op verschillende momenten een paar agressors heeft gearresteerd.

Camacho is een meester in vals nieuws en fascistische retoriek. Hij is een held voor rechts, zowel in Miami als in Bolivia. Hij noemde zijn huurlingen die gebouwen in brand staken “buren”, en zei vervolgens dat de sociale bewegingen de schade aanrichtten in hun eigen kantoren (waar campesinos gratis verblijven als ze de stad bezoeken). De politieke bijeenkomst die in november de verlamming van Santa Cruz inluidde, werd volgens meetkundigen door ongeveer 230.000 middenstanders bijgewoond. Cabildos of vergaderingen zijn het instrument dat Camacho gebruikt om een zogenaamd democratisch mandaat op te eisen. MAS-senator William Tórrez verklaarde: “Op 13 november vond een nieuwe cabildo plaats die artikel 11 van de grondwet schond.” In theorie voorziet artikel 11 “in een vorm van directe democratie met het volk,” en daarbij “bezit de cabildo een essentieel kenmerk, namelijk beraadslaging.” Het collectieve debat “maakt de meningen, eisen en opvattingen van het volk bekend”. Maar in de cabildo van Santa Cruz werd “door geen enkele persoon gesproken”. Een van de besluiten van de cabildo gaf, ongelooflijk genoeg, constitutionele macht aan het zogenaamde Interinstitutionele Comité dat de vergadering bijeenriep. De resolutie belastte het Interinstitutioneel Comité met de uitvoering van een federalistisch project. Ze eisten ook vrijheid voor gevangenen die in de voorafgaande dagen wandaden hadden begaan. In de weken daarna ging het federalisme waarover zij spraken steeds meer lijken op een aparte natie Santa Cruz. 

In de afgelopen decennia heeft het Pro-Santa Cruz Burgercomité bij elke gelegenheid dat het de straat op ging mensen bloedig geslagen. De collectieve interesse van het Comité berust op racisme. Paramilitairen verkrachten en vermoorden hun eigen mensen, en minder hun vijanden. Sinds het tijdperk van de staatsgreep die in november 2020 eindigde, hebben internationale mensenrechtendeskundigen opgeroepen tot arrestatie en berechting van het UJC op grond van hun wrede en dodelijke acties. De meesten van hen blijven vrije personen onder de bescherming van de elite.

Niet heel rechts in Santa Cruz staat vandaag achter Camacho. De conservatieve politicus Vladimir Peña, voormalig secretaris-generaal van het departement Santa Cruz, bekritiseert hem omdat hij gelooft dat hij de nationale regering kan “neerhalen”, door het straatgeweld te herhalen dat het raderwerk voor de omverwerping van een grondwettelijk gekozen president in 2019 heeft gesmeerd. “Hij denkt alleen aan zijn eigen politieke en persoonlijke voordeel,” zei Peña, op een moment dat Camacho een dagvaarding van de rechtbank trotseerde en de staat uitdaagde hem in Santa Cruz te komen arresteren. “Camacho bevindt zich al geruime tijd in een slechte situatie, met een verschrikkelijke staat van dienst op het gebied van bestuur in Santa Cruz, problemen met corruptie, zijn secretaris [van Volksgezondheid] in de clandestiniteit – hij vluchtte na de onthulling van een compromitterende geluidsopname. Met gesloten ziekenhuizen, onzekerheid in het hele bestuurssysteem, institutionele achteruitgang.” Peña concludeerde dat Camacho “in de loop van anderhalf jaar” als gouverneur “helemaal niets heeft gedaan.”

Burgemeester Jhonny Fernández van Santa Cruz, een rechtse politicus die de corrupte praktijken van andere rechtse politici aan het licht heeft gebracht, is een eveneens uitgesproken criticus van Camacho. Om die reden werd zijn huis aangevallen en zijn gezin geterroriseerd, waaronder zijn zwangere dochter met een hoogrisicodiagnose. Hij zei dat hij niet zal deelnemen aan de laatste oproep van Calvo en Camacho om de metropool te sluiten “omdat iemand in deze stad moet werken”. Leiders van de belangrijkste ondernemersverenigingen van Santa Cruz zeiden onlangs hetzelfde, nu ze zien hoe fabrieken de stad ontvluchten naar andere regio’s van Bolivia na verliezen van 780 miljoen dollar als gevolg van de blokkades in november.

Ook al is rechts verdeeld, met de meest fascistische tak onder leiding van Camacho valt niet te spotten. Chaos is altijd de hefboom die Camacho gebruikt om zijn politiek nieuw leven in te blazen.

Vorig jaar lanceerde hij de sluiting van de stad, zogenaamd om de tijd die nodig is om een nauwkeurige volkstelling op te stellen te verkorten. Dat was het geschilpunt waarmee Camacho zich afscheidde van alle burgemeesters en gouverneurs van Bolivia – waarvan velen van rechts – om een zogenaamde “burgerstaking” te beginnen. Het was een uitschakeling van de stad door de oligarchen. Het bracht honger onder de armen, terwijl de elites hun fabrieken draaiende hielden. 

Met voortdurende oproepen tot onderhandelingen liet de nationale regering zien dat Camacho’s aandringen op een aparte datum voor de volkstelling indruiste tegen het advies van internationale deskundigen en het besluit van elke andere politicus in het land. En vooruitlopend op de resultaten van de volkstelling gaven de MAS-autoriteiten een grotere toewijzing van politieke ambten en middelen aan Santa Cruz toe. Een uitgelekte geluidsopname toonde aan dat de datum van de volkstelling slechts een voorwendsel was, toen rechtse partijen tijdens een vergadering erkenden dat hun eis voor een volkstelling in 2023 “een onmogelijkheid was.” 

Herconfiguratie van het massaverzet: Omsingeling

In het departement Santa Cruz en ook op nationaal niveau creëren de massa’s nieuwe strategieën die een verandering betekenen ten opzichte van het jaar van de staatsgreep, en wellicht een uitweg bieden uit de overheersing die extreem-rechts in de stad Santa Cruz heeft opgelegd. 

De armen probeerden niet systematisch de rechtse blokkades op te heffen. In plaats daarvan omsingelden de buurtbewoners in groteren getale de geblokkeerde straten. 

De rechtse stoottroepen krijgen loon (en ook drank en illegale drugs die hebben geleid tot groepsverkrachtingen en verwondingen -zelfs de dood- bij onderlinge gevechten). Zij dwingen steekpenningen af bij straatblokkades om personen door te laten. Gouverneur Camacho is de intellectuele auteur van dit optreden, samen met uiterst rechts in de stad, en hun oproep tot escalatie deed het aantal gewonden stijgen, zoals ze wisten. 

“Als vrouwen staan wij hier op wacht,” zei een vrouw uit de arbeidersklasse op de barricades die op enige afstand van de blokkades waren opgericht. “Ook wij hebben het recht om te werken. Onze kinderen hebben het recht om te studeren. Ze kunnen ons niet zomaar komen aanvallen,” zei ze, omringd door andere vrouwen. “Wij zijn niet gewapend, in tegenstelling tot hen,” terwijl ze voor de camera de vlijmscherpe bladen van een pinwheel ter grootte van haar handpalm liet zien en de munitie die naar hen was gegooid. “Ze zeggen dat dit een ‘burgerlijke’ werkonderbreking is. Leugens! Kijk eens wat ze naar ons gegooid hebben, met de bedoeling te doden.” 

In oktober berichtten de media nauwelijks over Camacho’s karakterisering van de door hem geplande stillegging van de stad – voordat die begon, verklaarde hij dat die “prachtig” zou zijn. Als meester van de verwarring houdt hij vol dat de paramilitaire acties vreedzaam zijn en dat hij en zijn troepen degenen zijn die onrecht is aangedaan. 

Daarentegen ontstond er ophef in de massamedia toen de armen in heel Bolivia hun broeders en zusters in Santa Cruz vreedzaam te hulp schoten en hun recht opeisten om dat als Bolivianen te doen. De UJC viel hen aan toen ze aankwamen. Ze sloegen de demonstranten in elkaar. Toen inwoners van Santa Cruz het recht op werk eisten, ontketenden paramilitairen hun woede tegen hen in hun eigen gemeenschappen. De marsen hielden niet op. Vanuit het hele departement mobiliseerden duizenden mensen met witte vlaggen. Hun aantal lijkt de actie van de paramilitairen op verschillende plaatsen te hebben tegengehouden.

Echte afsluiting

Een andere strategie van de arbeidersklasse, hoewel grotendeels symbolisch, was het “met grotere ernst” afsluiten van de stad. De stad is de locatie van de grootste industriële sector van het land en deze bleef in bedrijf, op volle capaciteit, tijdens alle voorgaande sluitingen van rechts in Santa Cruz. Deze keer verklaarden de armen dat zij de sluiting van de stad door de elite “echt” in de gaten zouden houden, en gingen zij over tot het afsluiten van de toegang tot de fabrieken van de bedrijfsoligarchen, waaronder Coca-Cola en de nationale producenten van bakolie en melkproducten. De rijken gingen tekeer. Ze namen hun aanklacht mee naar de internationale fora van mondiaal rechts en eisten dat het recht van de elite op werk werd gerespecteerd, terwijl ze datzelfde recht aan de meerderheid ontzegden.

Rechts blijft bestaan met de steun van de Verenigde Staten. Hoewel de armen die voor het socialisme stemmen massaal groter zijn dan de neofascistische aanhangers van Camacho, doet de huidige regering voorzichtig met aanklachten. Criminelen van rechts in Santa Cruz zijn de gevangenis grotendeels ontlopen. Tot nu toe is justitie er niet in geslaagd succesvolle processen te voeren in gevallen van flagrante mensenrechtenschendingen die tijdens het jaar van de staatsgreep zijn begaan. 

Eenheid in de strijd, de socialistische meerderheid tegen fascistisch rechts 

De afgelopen twee jaar hebben sociale bewegingen scenario’s voorzien zoals de sluiting van steden door rechts. “We zullen niet wachten tot het te laat is,” zei een lokale leider tegen de staatstelevisie. Delegaties van honderden mensen baanden zich een weg naar Santa Cruz en omsingelden de stad. 

Ovidio Mamani, regionaal leider van de leiderschapsformatie van de Andes genaamd de Ponchos Rojos -een soort inheemse voorhoede die in het verleden opstanden heeft geleid en tegenwoordig dient als presidentiële wacht en eerste verdedigingslinie voor de MAS-regering- informeerde de natie: “Het leger van de jeugd van de Ponchos Rojos is opgericht.” Zij hebben zich aangesloten bij de georganiseerde jeugd van het departement La Paz en de jeugd van de stad El Alto. Als eenheid is de jeugdafdeling van de Ponchos Rojos in opleiding naast hun leeftijdsgenoten in El Alto. Hetzelfde geldt voor de arbeidersorganisatie van “motorrijdende jongeren in de zuidelijke zone van K’ara K’ara” in de stad Cochabamba, die de armen beschermt in plaats van hen aan te vallen zoals de paramilitaire motorrijders. “Zij staan op scherp en hebben de noodtoestand uitgeroepen … om onze Boliviaanse natie te beschermen.”

Dit initiatief beantwoordt aan realiteiten zoals die beschreven door een vrouw in Plan 3000 – een grote volkswijk van Santa Cruz – waar “twintig vechtersbazen in mijn buurt verschenen en riepen: ‘We gaan alles leegroven’. Ze hebben Venezolanen, Colombianen,… wie weet waarvandaan ze deze criminelen allemaal binnenhalen.” Op beelden van een beveiligingscamera was te zien hoe Camacho’s paramilitairen de camera kapot sloegen. Voor alle misdaden die ze die nacht in Plan 3000 pleegden, “werd er geen enkele persoon gearresteerd. Niemand zegt een woord.” 

Neisa Najaya, afdelingsvoorzitter van Beni van de Beweging voor Socialisme-Politiek Instrument, was woedend: “Dit vertrappen en misbruiken van onze broeders in Plan 3000 moet stoppen. Alsjeblieft, broeder Lucho,” -ze was in een bijeenkomst van vrouwen waar president “Lucho” of Luis Arce de geëerde gast was- “help deze broeders, want zij zullen het Politieke Instrument tot de dood verdedigen.” De spreekster, een oudere vrouw, droeg de groene inheemse jurk van Beni. Haar eisen werden door duizenden in het hele land herhaald op de bijeenkomsten van de sociale bewegingen.

Flora Aguilar, het nationale hoofd van de Bartolina Sisas Confederatie van Inheemse en Campesina Vrouwen – zij wiegt of geeft haar dochter steevast borstvoeding als ze het publiek toespreekt of op de foto’s haar vuist opheft – stelde president Arce de vraag die overal buiten Santa Cruz wordt herhaald: “Waarom stuurt u het leger niet?”

Op 28 oktober werden inheemse Ayoreos op hun voorouderlijk grondgebied bedreigd door Daniel Velásquez met een zweep in zijn hand. Hij is een sub-gouverneur die rechtstreeks door Camacho is aangesteld. Veel van de Ayoreos zijn erin geslaagd contact met buitenstaanders te vermijden in hun nomadische leven in de kreupelbossen van Santa Cruz, die door rechtse veeboeren worden platgewalst. De sub-gouverneur noemde de Ayoreos “een open wond”. De meeste van zijn slachtoffers waren vrouwen. In verschillende plattelandsgemeenschappen stak de shirtloze en woedende Velásquez de huizen in brand van mensen die protesteerden tegen de stillegging door de elite. 

De Ayoreo-vrouwen trokken zich niet terug. In feite grepen ze zijn traditionele zweep of chicote en gaven hem een kleine steekwond in zijn rug, waarvan hij beweert dat het een schending van de mensenrechten is. De Ayoreos hebben een aanklacht wegens racisme ingediend bij de Interamerikaanse rechtbank voor mensenrechten.

Door de aanvallen op gebouwen van sociale bewegingen bereikte de woede van arbeiders en boeren in heel Bolivia een hoogtepunt. Voormalig president Evo Morales -die nu het hoofd is van de regeringspartij, de Beweging naar Socialisme of MAS- spoorde de mensen aan om “provocaties” van rechts te vermijden. MAS-politici op nationaal en regionaal niveau eisten respect voor het leven en voor de instituties van het volk. María Nela Prada, de minister van de president en het hoogste lid van het kabinet, zei tegen de natie dat “gouverneur Camacho en Rómulo Calvo hun handen met bloed besmeurd hebben”, verwijzend naar de doden, het lijden, het racisme, de onverdraagzaamheid en de honger die zij hebben veroorzaakt in de elitaire nederzetting Santa Cruz.

President Luis Arce benadrukte dat de nationale regering Santa Cruz niet zou behandelen met de brutaliteit van het coupregime. Een zekere passiviteit van de hoogste niveaus van MAS doet vermoeden dat zij geloven dat een krachtiger reactie Camacho in de kaart zou spelen en de internationale rechtse krachten zou mobiliseren om Camacho te verdedigen. 

Camacho en zijn handlangers blijven verkondigen dat zij op weg zijn om de nationale regering omver te werpen, onlangs nog via een separatistische blauwdruk. De inheemsen geloven hen op hun woord. De armen zijn allesbehalve toegefelijk. Naast de Bartolina Sisas eisen andere sociale bewegingen de militarisering van de stad Santa Cruz en de afkondiging van de noodtoestand door de nationale regering. 

“Vandaag verzetten we ons tegen deze nieuwe staatsgreep,” zei Flora Aguilar van de Federatie van Bartolina Sisa. “We kunnen het ons niet veroorloven om af te wachten wat ze nu gaan doen. We willen gevangenisstraf voor Camacho. We willen gevangenis voor Calvo. We willen gevangenisstraf voor iedereen die onze mensen vermoordt. Wat ze willen is totale chaos creëren in ons land om een nieuwe staatsgreep uit te voeren. De regering moet wakker worden. De sociale bewegingen mogen niet versnipperd raken. We moeten onze krachten bundelen en onze democratie, onze revolutie en onze stem die we in de stembussen hebben teruggewonnen verdedigen.” 

Tot nu toe houden het geduld van de nationale regering en de principiële houding van de sociale bewegingen stand. Camacho’s burgerlijke aanhangers besluiten thuis te blijven, in plaats van zich aan te sluiten bij de marsen waartoe wordt opgeroepen om hun held te bevrijden.